Dyzartria (bądź dysartria) jest objawem zaburzeń zachodzących w procesie, jakim jest mówienie. Zakłócenia te są wynikiem nieprawidłowej pracy o podłożu neurologicznym. Dyzartria dotyka sfery wykonawczej języka, jest związana z artykulacją, fonacją, rytmem, tempem, intonacją oraz akcentem. Jeśli dyzartrii nie towarzyszą zmiany na przykład z zakresu afazji czy demencji, to rozumienie mowy funkcjonuje prawidłowo.
Cechy charakterystyczne dyzartrii
- Pacjent deformuje głoski oraz upraszcza grupy spółgłoskowe
- Pacjent może realizować głoski ustne nosowo (hipernosowość)
- Pacjent podczas swoich wypowiedzi wykazuje nieprawidłowe tempo mowy
- Pacjent może mieć także skrócony czas fonacji lub mówić na wdechu
- Głos pacjenta staje się monotonny, ochrypły, matowy, cichy, jest pozbawiony dźwięczności
- Pojawiają się także nieregularne przerwy w emisji głosu
- Mogą pojawić się także problemy z połykaniem nagromadzonej śliny podczas artykulacji
- Skłonność do chrypy, kaszlu, mrowienia, drętwienia, „przebiegającego prądu”
Artykulacja
Biorąc pod lupę artykulację w mowie dyzartrycznej możemy zauważyć dominację zaburzeń głosek wargowych (p, b, f, w), co jest spowodowane niedowładem mięśnia okrężnego warg. Pacjent może także wykazywać kłopot w wymowie głosek podniebiennych (k, g, h) spowodowany niedowładem podniebienia miękkiego, które podczas artykulacji tych głosek powinno być ruchome. Ostatnim z przykładów jest kłopot z prawidłowym poruszaniem mięśnia języka, co prowadzi do problemów z artykulacją niektórych głosek. Ponadto w mowie pacjenta dyzartrycznego pojawiają się liczne substytucje oraz elizje głosek.
Rodzaje dyzartrii
Dyzartrię klasyfikuje się ze względu na lokalizację problemu bądź jego objaw.
- Dyzartria wiotka – pacjent skarży się na osłabienie mięśni np. żuchwy, ust, policzków, języka.
- Dyzartria spastyczna – jest przeciwieństwem dyzartrii wiotkiej, w tym przypadku dochodzi do hipertonii, która ma charakter spastyczny. Pacjent podczas artykulacji bardzo często rozciąga słowa, ciężko mu się je wymawia, mowa jest spowolniona.
- Dyzartria ataktyczna – pojawia się niezborność ruchowa, pacjent ma problem z kierunkami koordynacji ruchów, między innymi ruchami sekwencyjnymi oraz symultanicznymi.
- Dyzartria hiperkinetyczna – pojawiają się mimowolne ruchy w obrębie różnych części ciała. Ruchy te mogą być szybkie np. pląsawiczne, bądź powolne np. ruchy wężowe.
- Dyzartria mieszana
Dyzartria wiotka, dyzartria spastyczna, dyzartria ataktyczna, dyzartria hiperkinetyczna, dyzartria mieszana.
