Z jakich regionalizmów słynie Łódź?

Pewnie część z Was zastanawia się czym właściwie są te regionalizmy? Są nimi pewne cechy języka (forma, konstrukcja, cecha, bądź wyraz) charakterystyczne dla ludzi pochodzących z danego regionu (będące niezrozumiałe dla ludzi z innego regionu).

Co miały wpływ na rozwój regionalizmów w Łodzi?

Na polszczyznę łodzian wpływ miało przede wszystkich centralne położenie, gwary ludowe oraz styczność z językiem niemieckim i rosyjskim. Istotna jest także historia Łodzi przemysłowej. Koniec XIX i początek XX wieku, wpłynął znacząco na kształtowanie się języka łodzian. W Łodzi zamieszkiwali chłopi pracujący w fabrykach, którzy upraszczali słownictwo, używając go w miejscu pracy.

Cechy wymowy łodzian

Do cech charakterystycznych wymowy w Łodzi zaliczyć można między innymi pomijanie zmiękczeń, które powinny być stosowane w końcówkach czasowników w pierwszej os. l. poj..

• ja robię przekształcone na “ja robe”
• ja kąpie się przekształcone na “ja kompe się”

Co ciekawe, w Łodzi do tego stopnia przyjęły się nazwy niektórych miejsc, że przejezdny mógłby się nie zorientować w jakim kierunku ma podążać, aby dojść do miejsca spotkania. Dla przykładu – łodzianie spacerują po Łódzkim Parku Zdrowie, choć jego prawdziwa nazwa to park im. Piłsudskiego. Drugim doskonałym przykładem jest Park Śledzia, którego prawdziwą nazwą jest Park Staromiejski. A co z Łódzkim Portem Lotniczy im. Władysława Reymonta? Każdy łodzianin nazywa je przecież Lublinkiem…

Jaka jest zatem gwara łódzka?

• krańcówka – przystanek końcowy tramwaju bądź autobusu
• migawka – bilet miesięczny
• robiom, chodzom, widziom
• siajowy – słabej jakości
• galanty – całkiem dobry
• angielka – bułka paryska
• ekspres – zamek błyskawiczny
• leberka – rodzaj wędliny, pasztetowa
• kulosy – nogi
• papa – bardzo gęsta ciecz
• taryfa – taksówka
• zalewajka – zupa z ziemniakami i białym barszczem
• tytka – spiralnie zwinięty kawałek papieru
• brzuszek – surowy boczek
• żulik – pieczywo z rodzynkami
• lajpo – siniak pod okiem
• chechłać – krojenie czego tępym nożem
• dulawka – lufka do papierosów
• letniki – wczasy
• śnupa – pysk
• przylepka – piętka chleba
• pantofle – buty do chodzenia po mieszkaniu
• gołda – wódka
• drygle – zimne nóżki
• dudy – podroby
• dziad – kapuśniak z ziemniakami
• famuły – budynki wielorodzinne
• chynchy – zarośla, krzaki
• ciekać – szybko chodzić
• chichrać – śmiać się
• trambambula – gra w piłkarzyki
• rynek – targowisko
• foliówka – reklamówka, torba foliowa
• na dworzu – zamiast na dworze
• piekarz – naklejka na chlebie
• bajzel – bałagan

Podejrzewam, że dałoby radę znaleźć jeszcze kilka przykładów z “łódzkiego słownika”. Wymieniłam te słowa, które wydają mi się najbardziej popularne. Wiele z nich funkcjonuje na co dzień wśród wielu łodzian. Szczególnie często przewija się “migawka”, “krańcówka” czy “angielka”. Możecie zrobić mały quiz i zapytać znajomych z innych miast czy domyślają się co oznaczają wyrazy z powyższego zestawienia 🙂